In het oude China was de kracht van muziek nauw verbonden met de traditionele geneeskunst. Die verbintenis tussen muziek en geneeskunde was al zichtbaar in de eeuwenoude Chinese karakters uit het zegelschrift (eerste millennium voor Christus). Deze karakters zijn vaak ontstaan uit tekeningen die op stenen werden gegraveerd.
Het karakter voor 'geneeskunde' heeft opvallend veel gelijkenissen met het karakter voor 'muziek'. In het linker karakter is een persoon te zien die een (snaar)instrument vasthoudt en rechts iemand die met grasachtige kruiden een genezingsritueel uitvoert.
Levensenergie
In de traditionele Chinese geneeskunde wordt ziekte vaak gezien als het resultaat van een disbalans van qi (de levensenergie) binnen het lichaam. Deze disbalans vind je ook in muziek: als tonen of ritmes niet goed zijn afgestemd, ontstaat er een dissonante klank. Daarom wordt muziek niet alleen als kunstvorm beoefend, maar ook als een manier om de energie van een persoon in balans te brengen, met o.a. muziektherapie.
Muziektherapie heeft in de traditionele Chinese geneeskunde lange tijd een belangrijke plaats ingenomen. Oude medische teksten, zoals de Huangdi Neijing (Innerlijke canon van de gele keizer1), beschreven al hoe muziek kon helpen bij het genezen van lichamelijke aandoeningen. Bepaalde muziekstukken of tonen konden de qi in het lichaam harmoniseren en negatieve invloeden verdrijven. Zo werden bijvoorbeeld klankschalen gebruikt of werden melodieën afgestemd op specifieke orgaanfuncties.
Muziektherapie
In de moderne tijd is het onderzoek naar de relatie tussen muziek en geneeskunde verder ontwikkeld. Meerdere studies hebben aangetoond dat muziektherapie kan helpen bij het verminderen van pijn, het verlichten van stress en het bevorderen van emotioneel welzijn. Zo publiceerden Chinese wetenschappers in 2024 een onderzoek2 waarin ze lieten zien dat muziek de hersengolven van de amygdala (amandelvormige hersengebieden) synchroniseert en zorgt voor verbetering van de stemming van een persoon.
Ook Fins onderzoek uit 20223 wees uit dat muziek helpt om na een beroerte de afasie (spraak-, taalstoornis) te verminderen: samen zingen vergroot de sociale activiteit en verbetert de communicatie en spraak. Een artikel uit The Journal of Music Therapy bespreekt hoe muziek wordt ingezet in de behandeling van mentale en fysieke aandoeningen, en hoe bepaalde frequenties of tonen kunnen helpen bij het reguleren van de ademhaling, hartslag en andere fysiologische functies.4
Muziektherapie wordt in Nederland toegepast binnen de verstandelijke gehandicaptenzorg, de maatschappelijke en geestelijke gezondheidszorg. Muziektherapeuten werken daarbij samen met logopedisten, fysiotherapeuten, artsen, psychologen en psychiaters. Een bekende methode is de Melodic Intonation Therapy (MIT), deze muziektherapie is gericht op verbetering van de taalproductie bij afatici en maakt gebruik van de muzikale elementen in de taal, zoals melodie en ritme. Ludger Stuijt heeft in zijn artikel5 de verschillende therapieën op een rijtje gezet: SMTA (Speech Music Therapy for Aphasia), RSC (Ritmic Speech Cueing) en NMT (Neurologic Music Therapy).
Verbinding
De gelijkenis tussen de oude Chinese karakters voor muziek en geneeskunde weerspiegelt de diepgewortelde culturele overtuiging dat muziek en geneeskunde onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Hedendaags onderzoek bevestigt de helende werking van muziek op lichaam en geest. Vanuit die hoek is ook een link te leggen met de ontwikkeling van kinderen. Hoe muziek doorwerkt in het brein van jonge kinderen is te lezen in het artikel van Mark Mieras 'Wat muziek doet met kinderhersenen'. Lees hier verder
Bronnen
1. Huangdi Neijing, vertaald door Ilza Veith, The Yellow Emperor's Classic of Medicine, 2011.
2. Lv, X., e.a., 'Auditory entrainment coordinates cortical-BNST-NAc triple time locking to alleviate the depressive disorder', Cell Reports,
27 augustus 2024.
3. Sihvonen, J., e.a., ' Neurological Music Therapy Rebuilds Structural Connectome after Traumatic Brain Injury: Secondary Analysis from
a Randomized Controlled Trial', PubMed, 14 april 2022.
4. Bradt, J., Dileo, C., & Potvin, N., ' Music interventions for mechanically ventilated patients', Cochrane Database of Systematic Reviews, 2016.
5. Stuijt, L., 'Opnieuw leren spreken, muziek als opstap', Tijdschrift voor vaktherapie, nr. 3, jaargang 12, 2016.
